Ortodontik Tedavi

Ortodonti Nedir?

ORTODONTİ, diş hekimliğinin diş, çene ve yüz düzensizliklerinin teşhis ve tedavisi ile ilgilenen uzmanlık dalıdır. Bu alanda, diş ve çene bozukluklarına sahip bireylerde, dişlere ve çenelere ağız içi ve dışı aygıtlar ile biyomekanik kuvvetler uygulanarak diş-çene-yüz yapılarının uyumlu ve fonksiyonel hale getirilmesine çalışılmaktadır. ORTODONTİST ise bu tedavileri yapabilmek için 4-6 yıl uzmanlık eğitimi almış diş hekimleridir.

Ortodontik Problemler Nelerdir?

• Çapraşıklık
• Rotasyonlu Dişler (Dönük Dişler)
• Diastemalı Dişler (Aralıklı Dişler)
• Örtülü Kapanış (Derin Kapanış)
• Çapraz Kapanış
• Çenelerde Darlık
• Alt Çenenin İleride Gözükmesi
• Üst Çenenin İlerıde Gözükmesi
• Ön Ve Arka Açık Kapanış
• Uyuşmayan Orta Hatlar
• Gömülü Dişler
• Eksik Dişler
• Protez Öncesi Tedavi
• Yarık Damak-Dudak Tedavisi

Neden Ortodontik Tedavi Olmalıyım?

Dişlerdeki çapraşıklık ve çenelerdeki kapanış bozuklukları küçük yaşlardan itibaren estetiği olumsuz etkilemekte ve sosyal hayatı zayıflatmaktadır. Diş ve/veya çene yapısı bozuk bireylerin sıklıkla gülümsemekten kaçındığı maalesef tartışmasız bir gerçektir. Dişlerde ideal kapanışın bozulduğu, hatalı kapanışın meydana geldiği durumlarda dişlerin kuvveti tam olarak karşılayamayacak zayıf bölgeleri üst üste geleceği için , dişlerin üst yüzeylerinde aşınmalar görülebilir. Diş ve çene bozuklukları besinlerin doğru bir şekilde çiğnenmesini engelleyebilir ve ağız kapamada, yemek yemede güçlükler ortaya çıkabilir. Kapanış bozuklukları çene eklemlerine fazladan yük bindirir. Çiğneme kuvveti dişlerde düzgün ve eşit olarak dağılmayabilir. Bunun sonucunda çene eklemi problemleri ortaya çıkabilir. Bu gibi durumlarda ortodontik tedavi bu problemi çözmeyebilir fakat mutlaka kapanış düzeltildiğinde çene eklemlerinde olumlu katkısı olacaktır. Ön açık kapanış, üst çenenin veya dişlerin fazlaca önde konumlanması gibi durumlarda konuşmada bazı sesler doğru çıkmayabilir. Bu tip durumlarda konuşma terapistleri de tedaviye ilk önce diş ve çenelerdeki problemlerden başlanması gerektiği konusunda hemfikirdir. Çapraşık dişlerin temizlenebilmesi her zaman daha zordur. Ağız hijyeninin sağlanamaması sonucunda da diş çürüklerine ve diş eti hastalıklarına yakalanma olasılığı artmaktadır.

Ortodontik Tedaviye Başlama Zamanı

Günümüzde ortodontik tedavinin her yaş grubundan bireye uygulanabilmesine karşın, ortodontik tedaviye başlamak için optimal bir dönem vardir. bu dönem, tedavinin en etkili ve en kısa süreli olacağı dönemdir. Çocuğunuzu ilk kez ortodontiste muayeneye götürmek için en uygun yaş 7’dir. Bu yaşta tedavi gerekli olmayabilir, ancak yapılacak iyi bir muayene sonrası tedaviye başlamak için en uygun dönem hakkında fikir sahibi olunur ve çocuk periyodik vizitlerle kontrol altında tutulmuş olur. Ağızdan nefes alan, burun solunumu yapamayan veya geniz eti problemi olan, 3,5-4 yaşına gelmiş ve hala emzik kullanıyor olan, parmak emme alışkanlığı olan, dudak-damak yarığı olan, diş eksikliği olan, dişine veya çenesine sert bir darbe almış olan, alt veya üst çenesi çok ileride veya geride görünen, herhangi bir nedenden ötürü erken süt dişi çekimi yapılan, dişlerde çapraşıklık olduğu düşünülen her çocuk mutlaka ortodonti uzmanına muayene olmalıdır.

Ortodontik Tedavide Kullanılan Apareyler

SABİT APAREYLER

• BRAKETLER:
  1. Metal Braket
  2. Şeffaf Braket
  3. Kapaklı Braket
  4. Lıngual Braket

• Sabit Genişletme Apareyleri
• Sabit Fonksiyonel Apareyler
• Minividalar
• Sabit Yer Tutucular
• Sabit Alışkanlık Kırıcı Apareyler
• Sabit Pekiştirme Apareyleri

HAREKETLİ APAREYLER

• Hareketli Fonksiyonel Apareyler
• Hareketli Genişletme Apareyleri
• Hareketli Ortopedik Apareyler
• Hareketli Alışkanlık Kırıcı Apareyler
• Hareketli Pekiştirme Apareyleri

Ortodontik Tedavi Seçenekleri

HAREKETLİ APAREY TEDAVİSİ (HAREKETLİ APAREY TEDAVİSİ)

Bu tip aparey tedavisine genellikle daimi dişlerin yeni çıkmaya başladığı dönemde süt dişleri de ağızdayken başlanır. Hasta tarafından takıp çıkartılabilen bu damaklıklarla üst veya alt çene kavsi dişsel olarak genişletilir, çapraz kapanan dişler varsa normal yerlerine getirilebilir. Bazı dil dayama veya yanlış yutkunma gibi alışkanlıklar yine bu apareylerle düzeltilebilir. Önleyici ortodontik tedavilerin süresi ortalama 6 ay- 1 senedir. Bu tedaviler çocuğunuzu sabit (diş teli) tedavisine hazırlar. Bazı vakalarda ise sabit tedaviye ihtiyaç kalmayabilir.

SABİT TEDAVİ (DİŞ ÇEKİMSİZ)

Dişlerde çapraşıklığın miktarı ve yüz profilinin dolgunluğu tedavinin diş çekimli mi diş çekimsiz mi olacağını belirleyen kriterlerin başında gelir. Eğer orta veya hafif derecede bir çapraşıklık mevcutsa ve tedavi sonunda yüz profili ile ağız yapısı dengeli olacaksa o zaman ortodontik tedavi diş çekimi olmadan planlanabilir.

SABİT TEDAVİ (DİŞ ÇEKİMLİ)

Dişlerde şiddetli çapraşıklık durumunda çekimli tedavi uygulayabilir. Bazı durumlarda çok az bir çapraşıklık olan vakalarda da çekimli tedavi uygulanabilir. Bunu kişinin yüz profili belirler. Eğer yüz profili dolgunsa, hasta dudaklarını kapamada güçlük çekiyorsa ortodontik tedavi çekimli tedavi olarak planlanır. Doktorunuz tedavi planınızı oluştururken hem sizin ağız yapınızı hem dişlerinizin dizilimini hem de yüz yapınızı dikkate alır.Tedavi sonucunda ise yüz profilinize uygun bir ağız yapısı oluşturmaya özen gösterir. Dişlerin konumu dudaklarımızı ve burnumuzu etkileyen faktörlerdendir. Size çekim kararı verilmişse bütün bu veriler göz önünde bulundurulmuştur.

ORTOGNATİK CERRAHİ

Bu tür ameliyatlar iskeletsel bozukluğu olan ve büyüme gelişim dönemi sona ermiş bireylere yapılır. Ortognatik cerrahi vakalarında ortodontist ve plastik cerrah koordineli olarak çalışır. Üst ve alt çenelerin aşırı geride veya ileride olması, dudak-damak yarıkları gibi yüz şekil bozuklukları genellikle cerrahi tedavi gerektirecek durumlardır. Ortognatik cerrahi ortodontik tedaviden ayrı bir tedavi değildir. Ortodontik tedavi süresi içerisinde olan bir müdahaledir.

PEKİŞTİRME TEDAVİSİ

Pekiştirme tedavisi, ortodontik tedaviden bağımsız aktif bir tedavi değildir, ortodontik tedavinin bir parçasıdır. Ortodontik tedavi süresince dişler hareket ederken dişin etrafındaki komşu yapılarda (kemik, periodontal ligament) birtakım değişiklikler olur. Bu dokuların yeni duruma adapte olması için biraz zamana ihtiyaç vardır. Adaptasyon sürecinde yapılan müdahalelere pekiştirme tedavisi, uygulanan apareylere ise pekiştirme apareyleri denilir. Doktorunuz sizin için en uygun pekiştirme apareyini belirleyip, braketlerinizin çıkartıldığı gün ya da en kısa zamanda apareylerinizi takar. Bu apareyler dişlere herhangi bir kuvvet uygulamazlar ve estetik olarak da problem oluşturmazlar. Pekiştirme tedavisi süresince, ortodontik tedavide olduğu gibi hastanın daha seyrek aralıklarla kontrolü yapılır.

Erişkin Ortodontisi

Son yıllarda ortodonti ve diş hekimliği alanındaki gelişmelerle birlikte ortodontik tedavide yaş sınırlamasi kalmamıştır. Artık ortodontik sorunu olan her bireye, pek çok alternatif tedavi şekli sunulabilmektedir. Erişkin hastaların en büyük endişesi, ortodontik apareylerin ağızlarındaki görüntüsünün kötü olacağı ve bu görüntünün sosyal hayatlarında yaratacağı sıkıntıdır. Son yıllarda geliştirilen şeffaf braketler, lingual teknik(dişlerin arka yüzeylerine yapıştırılan braketler) ve invisalign tekniği(bir dizi şeffaf plak uygulamasi) gibi uygulamalar erişkin hastalara farklı seçenekler sunmaktadir.

Lingual Ortodonti

Lingual braketler dişlerin ön yüzlerine yapışan braketlerden farklı olarak dişlerin dil tarafında kalan arka yüzlerine yapışırlar. Hiç gözükmedikleri için hastanın estetik beklentisini en üst düzeyde karşılarlar. Braketlerin dişin içi yüzeyine yapıştırıldığı hastalarda en belirgin zorluk, braketlerin ilk uygulandığı günlerde dilde meydana gelen rahatsızlık ve yaralardır. Ancak tıpkı dişlerin ön yüzeylerine yapıştırılan braketlerde olduğu gibi 1-2 hafta içinde hastada adaptasyon gelişmektedir. Lingual tedavinin en büyük dezavantajı braketlerin dişe yapıştırılacak hale getirilmesi yani hastanın herbir dişine özel olarak eğimlendirilmesinin gerekmesidir. Bu durum ekstra bir laboratuvar aşaması gerektirmekte ve tedavi maliyetini arttırmaktadır. Öte yandan tedavi süresince dişin arka yüzeylerinde çalışılacak olması tedaviyi hekim açısından zorlaştırmaktadır.

Şeffaf Plaklarla Tedavi

Şeffaf plaklarla tedavi, neredeyse görünmez, çıkartılabilir seri halinde alignerlardan oluşur. Bu alignerlar her bir hasta için özel olarak seri olarak üretilir ve dişler düzeldikçe bir sonraki alignera geçilir. Kaç tane aligner takılacağı dişlerdeki çapraşıklığa bağlıdır. Dişler istenen final pozisyonlarını alana kadar farklı alignerlar kullanılarak tedavi tamamlanır.

Ortodontik Tedavinin Süresi

Ortodontik tedavinin süresi anomalinin şiddetine göre değişmekle beraber ortodontik tedavi uzun sürelidir ve her aşama değişkenlik gösterir. Basit problemler 3-6 ay içinde tedavi edilebilirken, daha karmaşık problemlerde süre 24 aya kadar uzayabilmektedir. Tedavinin süresi hasta ve hekim arasındaki uyuma bağlıdır. Eğer hasta hekiminin yemesini ve içmesini istemediği yiyecek ve içecekleri tüketme konusunda ısrar eder, apareylerin dişlerden kopmasına neden olursa tedavinin uzaması kaçınılmazdır. Bununla beraber iyi bir fırçalama alışkanlığı kazanılamazsa dişetlerinde ve dişlerde meydana gelen problemler de tedavinin uzamasına neden olur.

ORTODONTİK TEDAVİ SÜRESİNCE DİKKAT EDİLECEK KONULAR

Ağız Hijyeni

Tedavi öncesinde genel bir ağız bakımı yapılmalıdır. Dolgu, kanal tedavisi, diş taşı temizliği… gibi gerekli işlemler yapılmalı ağız bakımı en üst seviyeye çıkarılmalıdır. Tedavi sırasında da dişlerin ve tellerin temizliğine azami düzeyde dikkat edilmelidir. Günde en az 3 kere dişler ve diş telleri ayrıntılı bir şekilde fırçalanmalı, doktorunuzun önerdiği ekstra fırçalar kullanılmalıdır. Yiyecek ve İçecekler Sabit ortodontik tedavi süresince braketlerin kırılmasına, tellerin çıkmasına veya bükülmesine sebep olacak sert ve yapışkan gıdalardan mutlaka uzak durulmalıdır. Örneğin fındık, badem, leblebi, patlamış mısır gibi kıtır gıdalar, simit, tost, pizzanın ve lahmacunun sert kenarları gibi sert yiyecekler yenmemelidir. Kiraz, zeytin, kayısı gibi çekirdekli yiyecekler çekirdekleri dışarıda elle çıkarılarak tüketilmeli , yeşil can erik ise mümkünse yenmemelidir. Sakız, lokum gibi yapışkan yiyeceklerin tüketimi kısıtlanmalıdır. Ayva, havuç gibi sert ve büyük parça gıdalar küçük küçük bölünerek veya rendelenerek tüketilmelidir. Tedavi süresince asitli içecekler içilmemelidir.

Tellerin ve Apareylerin Kullanımı

Ortodontik apareylere alışma süresi yaklaşık 1 haftadır. İlk günlerde hafif baskı, yemek yerken ve konuşurken dişler birbirine temas ettiğinde ağrı , yemek haricinde kuvvet gelen dişlerde nabız atışına benzer bir his olabilir. Braketlerin kenarları dudağınızı, dilinizi veya yanağınızı acıtırsa, batan telin üzeri küçük bir parça çiğnenmiş sakız ile kapatılıp dudak, dil veya yanağın rahatlatılması sağlanabilir. tellerin-ve-apareylerin-kullanimi Ana teli, braketlere bağlayan ince tellerin dışarı doğru eğildiği durumlarda, ince tel bir kulak çöpü yardımıyla telin altına doğru bastırılabilir. Bu teller oldukça ince olduklarından diş fırçalama sırasında eğilebilirler. Hareketli apareylerin kaybolmaması için, aparey ya ağızda olmalı ya da doktorunuzun verdiği kutuda saklanmalıdır. Apareyinizi kesinlikle cepte taşımamalısınız, aksi takdirde üzerine oturup kırabilirsiniz. Ayrıca evde veya ev dışında yemek yediğiniz ortamlarda apareyinizi peçeteye sarıp masaya bırakmamalısınız. Yanlışlıkla apareyiniz çöp zannedilip atılabilir ve apareyinizi yeniletmek zorunda kalırsınız. Bu da apareyinizin yenilenmesini gerektirir, tedavi maliyetiniz artar ve tedaviniz uzar.

Pekiştirme Tedavisi

Ortodontik tedavinin aktif aşamasını, pasif pekiştirme aşaması izler. Pekiştirme dönemi, tedavi bitip teller çıkarıldıktan sonra dişlerin yeni yerlerine adapte olana kadar dişlerin belirli apareyler kullanılarak birarada tutulduğu dönemdir. Bu dönemde dişlere hareket ettirici kuvvetler iletilmez. Aktif hareketi sona eren dişlerin etrafında yumuşamış olan kemiğin tekrar sertleşmesi, dişeti liflerinin yeni duruma göre yeniden şekillenmesi ve dişlerin yeni yerlerine adapte olmaları beklenir. Pekiştirme aşamasında hangi apareyin kullanılacağına, pekiştirmenin ne kadar süreceğine doktorunuz karar verir. Pekiştirme dönemi en az aktif tedavi dönemi kadar önemlidir çünkü ortodontik tedavinizin kalıcılığını belirler.